Dewiswch lygrydd o´r rhestr isod am fwy o wybodaeth.
Mae 1,3-biwtadÏen, fel bensen, yn VOC sy´n cael ei ryddhau i´r atmosffer yn bennaf wrth i gerbydau diesel a phetrol hylosgi tanwydd. Mae 1,3-biwtadÏen hefyd yn gemegyn pwysig mewn rhai prosesau diwydiannol, yn arbennig cynhyrchu rwber synthetig.
Mae effeithiau iechyd cronig posib yn cynnwys canser, anhwylderau´r system nerfol ganolog, niwed i´r iau a´r arennau, anhwylderau atgenhedlu, a namau geni.
Mae bensen yn VOC sy´n bresennol mewn swm isel mewn petrol. Prif ffynonellau bensen yn yr atmosffer yn Ewrop yw dosbarthiad a hylosgiad petrol. O´r rhain, hylosgi gan gerbydau petrol yw´r ffynhonnell unigol fwyaf (70% o´r holl allyriadau).
Mae effeithiau iechyd cronig posib yn cynnwys canser, anhwylderau´r system nerfol ganolog, niwed i´r iau a´r arennau, anhwylderau atgenhedlu, a namau geni.
Nwy gwenwynig di-arogl a di-liw yw Carbon Monocsid (CO) a gynhyrchir wrth i danwydd beidio -chael ei hylosgi´n llwyr neu yn aneffeithiol. Caiff ei gynhyrchu gan drafnidiaeth ffyrdd yn bennaf, yn arbennig cerbydau sy´n rhedeg ar betrol.
Mae´r nwy hwn yn atal trefn cludo arferol ocsigen yn y gwaed. Gall hyn arwain at leihad sylweddol yng nghyflenwad ocsigen i´r galon, yn arbennig i bobl sydd -chlefyd y galon.
(PM10, PM2.5 a PM1)- Mae Gronynnau Mân yn cynnwys ystod eang o ddeunyddiau sy´n deillio o ffynonellau amrywiol yn cynnwys:
Caiff gronynnau eu mesur mewn nifer o ffracsiynau gwahanol faint yn ôl eu diamedr erodynameg cymedrig. Mae´r rhan fwyaf o´r gwaith monitro´n canolbwyntio ar PM10, ond mae´r ffracsiynau mwy Mân fel PM2.5 a PM1 yn ennyn mwy o ddiddordeb erbyn hyn o ran effeithiau ar iechyd. Gall gronynnau Mân dreiddio´n ddwfn i´r ysgyfaint lle maent yn gallu achosi llid a dirywiad yng nghyflwr pobl sydd -chlefyd y galon a´r ysgyfaint. Yn ogystal, gallant gludo cyfansoddion carsniogenig a amsugnir ar yr wyneb i´r ysgyfaint.
Caiff TOMPs eu cynhyrchu wrth i danwydd beidio -chael ei hylosgi´n llwyr. Maent yn cynnwys amrywiaeth cymhleth o gemegion gyda rhai ohonynt yn garsinogenig neu´n wenwynig iawn er eu bod yn cael eu rhyddhau mewn symiau bychain iawn. Mae cyfansoddion y categori hwn yn cynnwys:
Gall TOMPS achosi ystod eang o effeithiau, o ganser i imiwnedd is i anhwylderau´r system nerfol a gall amharu ar ddatblygiad plant. Nid oes dogn ´trothwy´ gall y swm lleiaf posib achosi niwed.
Mae ocsid nitrogen (NO) yn deillio´n bennaf o allyriadau cerbydau ffyrdd a phrosesau hylosgi eraill fel y diwydiant cyflenwi trydan. Nid yw NO yn niweidiol i iechyd. Fodd bynnag, ar ôl iddo gael ei ryddhau i´r atmosffer, bydd NO yn cael ei ocsideiddio´n gyflym iawn i fod yn nitrogen deuocsid (NO2), sy´n niweidiol i iechyd. Mae NO2 a NO yn ocsidiau nitrogen ac yn cael eu galw yn ocsidiau nitrogen (NOx).
Gall nitrogen deuocsid lidio´r ysgyfaint a golygu na all pobl wrthsefyll heintiau resbiradol fel y ffliw cystal. Gall dod i gysylltiad parhaus neu aml -chrynodiadau llawer uwch na´r hyn a geir yn yr awyrgylch arferol arwain at fwy o achosion o salwch resbiradol aciwt mewn plant.
Nid oes llawer o osôn osôn (O3) yn cael ei ryddhau yn uniongyrchol o unrhyw ffynhonnell wneud. Yn yr atmosffer isaf, caiff O3 ei ffurfio´n bennaf trwy gyfres gymhleth o adweithiau cemegol sy´n cael ei hysgogi gan olau´r haul. Gellir crynhoi´r adweithiau hyn fel ocsideiddiad cyfansoddion organig anweddol (VOCs) a gychwynnir gan olau´r haul ym mhresenoldeb ocsidiau nitrogen (NOx). Mae ffynonellau VOCs yn debyg i´r rhai a ddisgrifiwyd ar gyfer NOx uchod, ond hefyd yn cynnwys gweithgareddau eraill fel defnyddio toddyddion, a dosbarthu a thrafod petrol.
Nid yw´r adweithiau cemegol yn digwydd yn syth, gallant gymryd oriau neu ddyddiau, felly gallai osôn a fesurir mewn lleoliad arbennig ddeillio o allyriadau VOC a NOx a ddigwyddodd gannoedd neu filoedd o filltiroedd i ffwrdd. Mae´r crynodiadau uchaf, felly, yn digwydd i gyfeiriad y gwynt o ffynonellau allyriadau´r llygrydd rhagflaenol. Mae osôn yn llidio llwybrau aer yr ysgyfaint, gan gynyddu symptomau´r rhai sydd ag asthma a chlefyd yr ysgyfaint.
Mae´r lefelau plwm trefol wedi lleihau´n sylweddol ers cyflwyno petrol di-blwm yn y DU. Byd diwydiant sydd wedi gollwng y mwyaf o blwm i´r amgylchedd yn ystod y blynyddoedd diwethaf, yn enwedig gweithfeydd toddi metel anfferrus eilaidd. Bellach, mae´r lefelau uchaf o blwm a metelau trwm yn deillio o´r ardaloedd diwydiannol hyn.
Gall symiau bach iawn o blwm fod yn niweidiol, yn enwedig i fabanod a phlant ifanc.Yn ogystal, os yw mam feichiog yn cael ei llygru gan blwm gall hynny amharu ar iechyd y plentyn yn y groth. Mae yna gysylltiad wedi´i wneud hefyd rhwng plwm -nam meddyliol, perfformiad motor gweledol a niwed niwrolegol mewn plant, a gallu i gofio a chanolbwyntio.
Mae sylffwr deuocsid (SO2) yn cael ei gynhyrchu pan fo deunydd, neu danwydd, sy´n cynnwys sylffwr yn cael ei losgi. Yn fyd-eang, daw llawer o´r sylffwr deuocsid yn yr atmosffer o ffynonellau naturiol, ond y brif ffynhonnell yn y DU yw gorsafoedd pwer sy´n llosgi tanwydd ffosil, yn arbennig glo ac olewau trwm. Gall defnydd domestig eang o lo arwain at grynodiadau uchel lleol o SO2 hefyd.
Gall crynodiadau cymedrol hyd yn oed amharu ar ysgyfaint pobl sydd ag asthma. Mae lefelau uchel o sylffwr deuocsid yn arwain at frest dynn a pheswch ac yn amharu ar ysgyfaint pobl sydd ag asthma i´r graddau bod angen cymorth meddygol o bosib. Mae llygredd sylffwr deuocsid yn fwy niweidiol pan fo crynodiadau gronynnau a llygredd eraill yn uchel.
